Poštovani pośetioci, prenosimo izlaganje dr Anastazije Miranović, istoričarke umjetnosti i likovne kritičarke, povodom izložbe akademika CANU koja je otvorena 22.11.2018. godine, u Zavičajnom muzeju grada Bara, u okviru Zimske scene Barskog ljetopisa, a povodom Dana opštine Bar, 24. novembra. Selektorka likovnog programa je autorka ovog teksta.
Nositi neprekidno u sebi Crnu Goru znači dar i prokletstvo. Crna Gora je i morska pjena i snježna prašina, igra kamenih litica i sunovrat potoka, grohot bitaka i pijanstvo ratova. To je zemlja nade i očajanja, jave i snoviđenja… nemirna vječnost…Njene su planine ljute i vesele, tužne i raspjevane…Ona je vječito otvoreni prozor slobode…
Ove čuvene riječi Veljka Vlahovića paradigmatski su pamflet izloženih umjetničkih djela umjetnika, akademika CANU koje Dado Đurić sublimira u jednoj rečenici:
Čitavo moje slikarstvo je izvađeno iz Crne Gore, kao kad čovjek izvadi draču iz tabana ili iz ruke…
CANU pod svoje okrilje okuplja esenciju crnogorske nauke i umjetnosti. Ta činjenica referentno govori o značaju djela likovnih umjetnika, akademika CANU koji prezentuju svoje radove u okviru “zimske scene” 31.izdanja Barskog ljetopisa. To su: Miloš Vušković, Vuko Radović, Aleksandar-Aco Prijić, Vojo Stanić, Branko – Filo Filipović, Luka Tomanović, Miodrag-Dado Đurić, Dušan Vukotić, Pavle Pejović, Dimitrije Popović, Dragan Karadžić, Anka Burić, kao i Petar Omčikus i Tome Serafimovski, inostrani članovi CANU.
Ponaosob, članovi ove eminentne plejade predstavljaju gotovo zasebne pravce/stilove umjetnosti čiji su reprezenti. Ime Fila Filipovića asocira na jugoslovenski enformel, Dragana Karadžića na lirsku apstrakciju, Voja Stanića na metafizičko, nadrealističko slikarstvo, Dada Đurića na sve to skupa i ono neuhvatljivo još nešto, egzistencijalistički nepatvoreno i referentno, i tako redom…Snažne individualne poetike, kreativni integriteti, buntovnički, slobodarski duh, profilsani likovni rukopisi, lične “mentalne geografije”, čine koagul posebnosti koja ih izdvaja u “odabrane”, jer njihova djela znače / zrače Crnu Goru, ne gubeći od presonalne, artističke “fenomenologije disanja”.
Crna Gora neprikosnoveno slovi za “zemlju slikara”/ likovnih umjetnika. Istoričari umjetnosti, i pored značajnih opservacija i analiza nisu uspijeli do kraja rastumačiti enigmu tog fenomena. Možda i nije neophodno. Ono što jeste bitno je da crnogorski umjetnici, akademici CANU baštine identitetsko utemeljenje svog djela u Crnoj Gori, koja bez obzira na diferenete umjetničke pristupe i izražaje, vrhuni u njihovim radovima. Izložena djela prezentuju crnogorski genius loci heterogenim umjetničkim iskazom i stilom, u realističkoj ili asocijativnoj artikulaciji, lirskoj i geomertijskoj apstrakciji, enformelu, intimističkom slikarstvu, ekspresionizmu, ili predmetnom slikarstvu, nadeallizmu, metafizičkoj i konceptualnoj umjetnosti, instalaciji, filmu…Kao arhetip, egzekutivni materijal ili pejzaž, antropomorfni prosede, svuda je Crna Gora, kao realni ili imaginarni entitet, kao poezija, svjetlosni titraj, kanjon Morače ili obzorja Skadrskog jezera, kao čađ i grudva zemlje, prah, predak i potomak…Slikali su, vajali čudesna lica Crne Gore utemeljivači naših likovnih edukativnih i umjetničkih institucija, Miloš Vušković, Aco Prijić, Luka Tomanović, sadašnji profesori Fakulteta likovnih umjetnosti, akademici Burić, Pejović, Karadžić, ali i umjetnici “izvanjci” koji su jednim djelom svog života bili vezani za Crnu Goru, poput Petra Omčikusa, koji je upravo u Crmnici i barskoj opštini edukovao mlade naraštaje kroz profesionalni angažman. I oni koji su umjetničke realizacije dominantno ostvarivali daleko od matice, poput Dada Đurića, Dušana Vukotića, Dimitrija Popovića, svima njima bio je imanentan povratnički egzodus u nostos, u svoju kuću, Crnu Goru, u kojoj su bili i kad ih nisu kvasile cetinjske kiše…Iako mjesta rođenja i mjesta života sudbina može neslućeno da udalji, ostaju povezani nužnom i neponovljivom autentičnošću individualnog življenja i ličnog usuda. Istovremeno, pripadnost određenom prostoru, jeziku, kulturi uvijek sadži neophodan pokret dislokacije, nepripadanja. U suprtonom rizik zatvaranja identiteta, poricanja, potire slobodu svojstvenu umjetnosti, otvorenu ka drugom, različitom i drugačijem, ka strancu u nama. Kohabitaciju tih heterogenih, paralelnih svjetova donese radovi akademika CANU u jedinstvenoj postavci upriličenoj povodom Dana Oštine Bar iz fundusa Narodnog muzeja Crne Gore, CANU i Centra savremene umjetnosti, predstavljajući vanredan kulturni događaj.
