Poštovani pośetioci, objavljujemo tekst gospodina Borislava Jovanovića “KOSMOPOLITSKO OGLEDALO” (Kulturna baština Crne Gore) koji je kao uvodnik – pod naslovom Muzej pod vedrim nebom – objavljen u posljednjem broju KOMUNE – časopisu za lokalnu samoupravu i njegovanje baštine Crne Gore.
Borislav Jovanović
KULTURNA BAŠTINA CRNE GORE
KOSMOPOLITSKO OGLEDALO
Nije zlato sve što sija, ali kulturna baština jednog naroda je njegovo kulturno, istorijsko i civilizacijsko blago. Njegova duhovna i sudbinska testamentura. Nezavisno da li je njegova struktura monolitna ili mozaična, višenacionalna ili unisona, višemilenijumska ili manje od toga. Kulturno i istorijsko nasljeđe je, materijalno i nematerijalno, istraženo i neistraženo, obnovljeno ili ne- obnovljeno, je zapravo, sam bitak duhovnosti, sam bitak kolektivnog i personalnog, sam bitak identiteta za kojim će se sve više posezati, što globalizam bude agresivniji.
Kulturno nasleđe je kultni prostor. I prema njemu se treba odnositi sa kultom. Ako nam se Janus ne vraća u śećanje, vratimo se mi njemu.
Narod koji nema svoju kulturnu baštinu je beskućnik. Još je katastrofičnija sudbina onog naroda – kao što je crnogorski – čije ključeve njegovog središnog nasljeđa drži tuđa, odnosno, tuđemilska ruka.
Država koja nema svoje kulturno blago, svoje nedvojbeno vlasništvo nad njim, nije država. Zapravo, to ne može biti, jer je to njen istorijski fundament. Bez toga ona ne može biti samotvorna, odnosno, državotvorna. Bez tog joj nema vijeka. Države se, uostalom, već odavno prepoznaju prema kulturnom blagu koje imaju i koje nadograđuju po ugledu na prethodne epohe. To je njihova međunarodna amblematika.
Država koja ne čuva svoju kulturnu baštinu – sa svim njenim činiocima – kao źenicu oka svog, je virtuelna država. Država koja ne čuva svoje istorijsko nasleđe u svim njegovim segmentima, u svim civilizacijskim krugovima, u svim nacionainim i nacionalno – manjinskim subjektivitetima, radi na sopstvenom zatiranju. Najgora varijanta je, umjesto usaglašavanja i koegzistencije, falsifikovanje i ozloglašavanje bilo čijeg kulturnog svetilišta. Udarati mu divljim strategijama u temelje.
Kulturna baština koja je kosmopolitska, kao što je svekolika kulturna i istorijska ostavština Crne Gore, je otvorena knjiga sa više knjiga koje se kontekstuiraju. Nezavisno da li su ti biljezi svjedočanstva istorijskog, kulturnog, sakralnog, etnološkog, jezičkog, mnogonacionalnog i višekonfesionalnog trajanja. I zavisno od toga da li ćemo različitost, prihvatiti, kao humanističko identitetstvo, odnosno državobitni, i istorijski održivi kodeks. A on se svodi na permanentnu, revitalizaciju duhovnosti i njene opstojanosti na globalnoj mapi autonomnih i interaktivnih subjekata.
S pravom je rečeno da je Crna Gora filmski studio pod vedrim nebom. I to tako jeste – što je u kontekstu estetične sinteze bogatstva, raznovrsja, prirodnih i artefaktskih ljepota, prožimanja, mediteranske i kontinentalne figuracije. Susret Zapada i Istoka na crnogorskom istorijskom humusu.
S pravom se, takođe, može reći da je Crna Gora i neponovljivi muzej pod vedrim nebom. Muzej u muzeju, vremeplov koji garantuje nove vremeplove. Svi balkanski i evropski slojevi na jednom mjestu.
Pojedinac koji ne pośeduje kulturnu baštinu svog naroda, kao što pośeduje svoju kuću, ne može imati svoju identitetsku svojinu. Pogotovo, ne u vremenu sukoba civilizacija, svjetskog unitarizma, kulta kapitala, te balkanskih i drugih strategija – etnocentričnih, velikomitomanskih, srednjevejkovnih, bestidnih…
P.S. Crnogorsku nacionalnu kulturnu baštinu zadesila je poodavno od klero – nacionalizma, prava elementarna nepogoda. Nije nikakva novost to reći, ali je nezaobilazno: izvornom crnogorskom nasljeđu je potrebna beskompromisna državna zaštita, kako bi se vratila svojoj matičnoj kući. Restaurirana do prvobitnosti. S deskripcije u akciju!
Sudbina duhovnosti je sudbina opstajanja!
