Božidar Proročić – Ašik Alasgar izvođač narodne poezije i pjesama

Ašik Alesker (azerbejdžanski: Aşıq Ələsgər) rođen je 1821 godine u oblasti Gojča u selu Aghkilse- Azat (tadašnji dio zapadnog Azerbejdžana, zapravo područje Iranskog kanata države koja je postojala u periodu 1747-1828, a današnja Republika Jermenija). Njegov otac Almammad radio je kao stolar. U isto vrijeme, bio je poznat i po svojoj inteligenciji i po poznavanju literature. Almammad je bio prilično dobar u poezijskim žanrovima kao što su Geraili, Koshma i Baiati (oblici usmene poezije). Pretostavlja se da je Almammad imao ogroman uticaj na Ašik Alasgara

Ašik Alasgar odrastao je u velikoj i siromašnoj porodici sa tri brata i 2 sestre. Bio je najstariji sin u porodici. Zbog finansijskih teškoća u svojoj porodici, Alasgar je bio prisiljen da radi u farmi bogatog vlasnika zemljišta, Karbalaija Gurbana kada je imao 14 godina. Dok je radio ovjde, Alasgar se zaljubio u 12-godišnju ćerku Karbalaija Gurbana. Ali zbog njegovog društvenog porijekla, i statusa odbijen je u takva veza sa ćerkom bogatog vlasnika  i nakon nekog vremena otpušten je Alasgar sa tog posla. Ašik Alasgar proveo je djetinjstvo u selu Aghkilse i bio je neobrazovan. Ali uprkos toj činjenici on je kao inteligentan mladić naučio tajne ašičke umjetnosti od starijih ašikova u svom selu. Alasgar je od svog djetinjstva bio pažljiv slušalac i veoma je strastveno učestvovao u većini događaja u svom selu zahvaljujući snažnom pamćenju  i izvođenju, usmene poezije uspjeo je da zapamti gotovo sve priče o ašik-u iz tog vremena. Âşıklık (srpsko-hrvatski izg. ašiklik, turski za „ljubovanje” u značenju „trubadurstva”) je trubadurska pjesma koju izvodi mistični trubadur (turski: aşık, azerbejdžanski: aşıq, persijski: عاشیق‎, gruzijski: აშუღი, grčki: ασίκης; iz arapskog: ašik عاشق, što znači „ljubav”), obično uz pratnju dugovrate lutnje instrumenta (saza).

Ašik Alasgar jedan je od najvećih predstavnika nacionalne poezije Azerbejdžana i umjetnik koji je osvojio najviše umjetničke domete ove forme narodnog stvaralaštva. Obogatio je poeziju Ašika mnogim vitalnim zapažanjima, u smislu sadržaja, forme i boje, kao i čiste i čvrste narodne upotrebe, Ašik Alasgar je dao izuzetan doprinos azerbejdžanskoj i turskoj poeziji uopšte. Učio je od velikog broja uglednih ašikova i imao je snažan uticaj na ašikove koji dolaze posle njega. Praktično je iskoristio sva svoja znanja na sva područjima ašik stvaralaštva i ostavio izuzetan doprinos u azerbejdžanskoj literaturi. Izvanredni azerbejdžanski pjesnik Mirali Kashkai rekao je u jednom od svojih govora: „Koji predmet dodirnem i koji kamen vidim je znak od oca Alasgara.“ Jedan od poetski najobrazovanih  stvaraoca tog vremena. Alasgar je svoje prvu narodnu poeziju napisao u ranoj mladosti. Ubrzo nakon toga, njegov otac ga je podstakao da nauči umetnost ašika od samih početaka  kod jednog od najpoznatjih ašikova u okrugu Gojča, Ashig Alija. Nakon dugogodišnje pripreme, Alasgar je imao priliku da učestvuje u ceremoniji vjenčanja u svom selu sa Ašik Alijem. U ovom nastupanju svi su cijenili inteligenciju i umjetnički pristup Alasgara pošto je uspjeo da pobijedi svog učitelja Ašik Alija u izvođenju poezije (vrsta takmičenja između dva ašika) i taj događaj je učinio Alasgara veoma poznatim i popularnim u regionu Gojča i susjednim selima. Aktivno je učestvovao u nekoliko značajnih ceremonija vjenčanja u iranskim, nakhčivanskim, gazaškim, garabaškim, javanshirim, drugim regionima Kalbajara. Zbog razočarenja u prvu mladalačku ljubav, Alasgar nije bio dugo godina ženjen, potom je sa 40 godina, upoznao i oženio devojkom po imenu Anakhanima iz sela Ianshak u okrugu Kalbajar. U ovom periodu, Ašik Alasgar je bio zauzet različitim aktivnostima kako bi se pobrinuo za svoju porodicu. U proljeće i ljetnje vrijeme bavio se poljoprivredom, malim građevinskim radovima i stolarijom. Ali uprkos svim gore navedenim aktivnostima, većinu svog vremena posvetio je umjetnosti ašika i napisao nekoliko pjesama. Alasgar je bio poznat ne samo u Azerbejdžanu, već je bio i majstor umjetnosti ašika u Turskoj, Iranu i Dagestanu.

Kao prelijepog umetnika, gdje god bi se pojavio plijenio je visinom elegancijom, književnim izražavanjem narodne umjetnosti ašikovanja i lijepom bojom glasa. Ove osobine su ga učinile poznatim širom zemlje i postao je poznat kao glavni umetnik ašikovanja. Ubrzo se oko Ašika okupilo mnogo obožavalaca, a Alasgar im je objasnio tajne umjetnosti ašikovanja i naučio ih kako da lijepo govore ovaj vid usmene poezije. Ašik  Alasgar je svoj kasniji život završio u bijedi i patnji. 1915. godine izgubio je bratanića i svog zeta u vrlo mladom dobu. Nakon godinu dana, njegov sin Basir ubio je čovjeka iz sela i morao je pobeći, ali umesto njega nekoliko ljudi je uhapšeno iz porodice Alasgar. Tokom perioda 1918-1919. Sukob između Azerbejdžana i Jermenije Alasger je bio prisiljen da napušti svoju matičnu zemlju i emigrirao je morao je da živi u Kalbajaru, a zatim u okruga Tartar. 1921. vratio se u Aghkilse i ovdje živio do kraja svog života. Ašik Alasgar umro je u Aghkilse-u 7. marta 1926. godine. Ovaj veliki narodni umjetnik primenio je na gotovo sve žanrove ašik poezije i postigao veliki uspjeh u svakom. Ovi jedinstveni obrasci umjetnosti koji potiču iz neiscrpne folklorne fontane oduševili su slušaoca i čitaoca u svakom trenutku svojim folklorom, jednostavnošću stila, ljepotom forme i uzbuđenjem čitaoca i slušaoca. Prilog, elokvencija, poetski stil  uzorni još od svog nastanka u smislu dubine, iskrenosti, prirodnosti, vitalnosti i oblika. Ova djela uključuju pravi izbor riječi, rime, sadržaja, epiteta, proze, metafore, pretjerivanja, ponavljanja, kontrasta i tako dalje, oduvjek je privlačio pažnju sposobnošću korišćenja. Njegove pjesme su skladne i lepršave jer su stvorene da odgovaraju vremenu. Za društveno motivisane pjesme, pridržavanje istina, tačniji prikaz kuga u društvu, sadržaj , duh je kritičniji. Bogato pjesničko nasleđe Ašika Alasgara, ima posebno mjesto u istoriji azerbejdžanske književnosti, postalo je prava umjetnička škola za mnoge Ašige Azerbejdžana. Uvid u život, višeslojnu kreativnost i talenat nacionalnog umjetnika pjesnika predstavlja izuzetan kulturni doprinos razumijevanju Azerbejdžana kao zemlje izrazitih umjetnika.

Siguran sam da će svaka osoba koja je ikad u životu pročitala barem kombinaciju stvaranja Ašika Alasgara, težiti dubinama ovog usmneog poetskog blaga i ne biti ravnodušna prema ovom vidu umjetnosti. Jer kreativnost Ašika Alasgara je duboka, tajanstvena, očaravajuća, misteriozni trenutak koji je probuđen ljepotom, mudrošću i savršenstvom ljudskog uma! Čak i kada je riječ o dubini ovog umjetnikovog svijeta, čak i oni koji poznaju i vole poeziju nisu u stanju da razumiju pjesničke i filozofske izraze Alasgarhove misli. Proučavanje magije njegove poezije, analizu i istraživanje fenomena Ašika Alasgar, misterioznog stvaralaštva, koje se rodilo i razvijalo u prvoj polovini XVIII vijeka, istraživali su poznati književni naučnici H.Tahmasib, H.Arasli, A.Ahundov, I.Garajev, M.Hakimov. Uprkos ozbiljnom istraživanju Namazova i mnogih drugih, on još nisu u potpunosti razumjeti misterije i tajne ovog velikog umjetničkog blaga.

Muzej Ašik  Alesker nalazi se na adresi 75 Ataturk-37, okrug Narimanov u Bakuu. Tvorac Muzeja Ashug Alasgar, poznatog u  zemlji i širom svijeta, je  Husein Hajigulu. 1972 godine o ovom velikom umjetniku je snimljen film, njegov lik svečano je bio izdat na poštanskim marakama a neke od škola u Azerbejdžanu nose njegovo slavno ime. Dekretom Kabineta ministara Republike Azerbejdžan od 7. maja 2019, br. 211, Ašik Alasgar uvršten je na spisak autora čija su djela proglašena javnim kulturnim dobrom od posebnog značaja za kulturnu baštinu u Republici Azerbejdžan.