Crnogorski oficir i komitski vojvoda Majo Vujović – Novak Adžić

CRNOGORSKI OFICIR I KOMITSKI VOJVODA MAJO VUJOVIĆ (1893-1925)


U albumu heroja crnogorskog komitskog pokreta, koji je od 1919. do 1925. godine, plamtio crnogorskim planinama protiv okupacionog srpskog terora, dostojno mjesto zauzima i Marko (Majo) Vujovic iz cevskog sela Ozegovice kod Ceva.
Marko (Majo) Vujovic opisan je u manuskriptu istorijsko-politickog eseja i memoarskog rada Nikole Tomanova Zeca pod nazivom »Zelenasi«. Vujovic je tretiran kao jedan od najcuvenijih komitskih vodja u ustanickoj i gerilskoj crnogorskoj borbi »Za pravo, cast i slobodu Crne Gore« vodjenoj od 1919. do 1925. godine. Bio je poznat i po nadimcima Mado i Majo, koje cesto srijecemo u izvorima i literaturi koji o njemu.
Rodjen je 1893. godine. Otac mu je bio Bajo Vujovic, a majka Vidna Vujovic. Majo je imao mladjeg brata Jovana i sestru Petranu. Ucesnik je balkanskih ratova (1912-1913) i prvog svjetskog rata (1914-1916). Marko (Majo) Vujovic bio je istaknuti komitski borac portiv austro-ugarske okupacije Crne Gore od 1916. do 1918. godine.
Kad je Crna Gora nasilnim putem ukinuta kao drzava, 1918. godine, Majo Vujovic se sa puskom u ruci pobunio protiv odluka, koje je po nalogu dvora Karadjordjevica i Pasiceve Vlade, izglasala marionetska i veleizdajnicka tzv. Podgoricka skupstina. Jedan je od aktivnih ucesnika i boraca u Bozicnjem ustanku crnogorskog naroda od 24. XII 1918/6. I 1919. godine, koji je pod vrhovnim vojnim zapovjednistvom Krsta Zrnova Popovica buknuo u odbrani slobode i nezavisnosti crnogorske drzave. U Bozicnjem ustanku Majo je pripadao Katunskim trupama, odnosno, Cevskom ustanickom odredu, ciji je komandant bio komandir Djuro Draskovic, koji junacki gine u ustanku za oslobodjenje Crne Gore pocetkom 1919. godine nadomak Cetinja.
Nakon neuspjeha crnogorskog januarskog ustanka 1919. godine, Majo Vujovic je uspio da se prebaci 17. januara 1919. godine u San Djovani Di Medua. Odatle je u cinu potporucnika crnogorske vojske emigrirao u Italiju, u Gaetu, na obali Tirenskog mora, koja je bila stjeciste crnogorskih politickih emigranata i u kojoj je bio formiran Stab Komande Crnogorske vojske u emigraciji. Vujovic je u Gaeti bio u sastavu crnogorske vojske, u okviru njenog I Bataljona, ciji je komandant bio komandir Pero Tujov Vukovic iz Pipera. Vujovic je formacijski pripadao III ceti ovog bataljona i imao je rang porucnika, proizvedenog u drugoj polovini 1919. godine ukazom, kojeg je po odluci kralja Nikole donio Ministar vojni divizijar Milutin M. Vucinic. Vujovic se iz Italije sredinom jula 1919. godine vratio sa ekspedicionom grupom od 120 crnogorskih oficira i vojnika, predvodjenih Krstom Z. Popovicem, da ponovo u Crnoj Gori rade na podizanju ustanka. U vrijeme povratka u Crnu Goru, bio je u rangu potporucnika crnogorske vojske. Na spisku Crnogorskog ministarstva vojnog aktivnih oficira koji su se iz Italije povratili tada u Crnu Goru radi podizanja ustanka, a koji broji 57 lica, pod rednim brojem 19 navodi se Majo Vujovic.
Okupacione srpske vojne i policijske vlasti proglasile su Maja Vujovica, »odmetnikom«, »banditom« i »razbojnikom« i ucijenile ga samo zato sto nije prihvatio, vec se tome energicno odupro oruzanim sredstvima, da njegova Domovina i Drzava Crna Gora bude pretvorena u najobicniji srpski provincijski okrug, a Crnogorci u srpsko roblje.
U izvjestaju nacelnika sreza Cevo poslatom 29. maja 1919. godine okruznom nacelstvu Cetinje govori se o sukobu srpske zandarmerije sa crnogorskim komitima iz Pjesivaca: Jovicom Perovicem, kojega je zandarmerijska patrola tada ubila, te Milicem, Milom i Vasom Perovicem, koji su na prostoru Ceva dosli sa ciljem da podizu narod na ustanak protiv rezima. Pomenuti Perovici, prema tome izvjestraju, dosli su u Ozegovicu na Cevu i stupili u kontakt sa svojim saborcima Pekom Djokovim Vujovicem, Djokom Vujovicem, Masutom Vujovicem i Spasojem Vujovicem. Tom prilikom uhapseni su od strane zandarmerije Masut Vukov Vujovic, Bozo Vujovic i Jovan B. Vujovic, rodjeni brat istaknutog komite Maja B. Vujovica, koji je tada bio u Italiji. Pomenuti su uhapseni kao komitski jataci. Tada je radi gonjenja komita u cevskom srezu angazovana srpska vojska, zandarmerija i bjelasi, naoruzani topovima i mitraljezima. U gonjenju crnogorskih komita veoma je aktivan bio srpski major Jovan Micunovic, istaknuti bjelaski palikuca.
Prema izvjestaju kojeg je komandant bataljona srpske vojske na Cevu potporucnik Mil. Vukotic dostavio sreskom nacelstvu na Cevu 1. avgusta 1919. godine, naveden je spisak od 30 crnogorskih komita sa cevskog prostora, medju kojima se nabrajaju i crnogorski oficiri: Jovan Nikolic sa Ceva, Dusan Vukovic iz Bjelica i Majo B. Vujovic iz Ozegovice. Ozegovica je inace jedno od crnogorskih sela koje je srpskom okupacijom najvise stradalo.
Marko (Majo) Vujovic, bio je jedan od tvoraca i potpisnika cuvene predstavke, koju su 42 crnogorskih ustanickih vodja, iz sume 24. septembra 1919. godine uputile kraljevskom crnogorskom konzulu u Italiji Veljku Ramadanovicu. U predstavci se govori o stanju u Crnoj Gori, borbama crnogorskih ustanika – komita sa srpskom vojskom, zandarmerijom i bjelasima, nevidjenom teroru kojeg okupacione vlasti provode nad crnogorskim narodom. U predstavci se protestvuje protiv politike Saveznika prema Crnoj Gori; trazi se da srpska vojska odmah napusti Crnu Goru!
Sresko nacelstvo Kraljevine SHS sa Ceva u izvjestaju nacelstvu okruga Cetinjskog, br. 39, poslatog 3. oktobra 1919. godine navodi spisak crnogorskih komita (oglasenih za odmetnike) iz cevskog sreza, opstina cevske, zagaracke, komanske i bjelicke, od 88 lica, medju kojima su, izmedju ostalih, iz Ozegovice i potporucnik Petar S. Vujovic i vojnici Mihailo S. Vujovic, Majo B. Vujovic, Petar B. Vujovic i Spasoje Nj. Vujovic. U izvjestaju nacelnika cevskog sreza Rad. Dj. Djordjevica o stanju u srezu od 25. novembra 1919. godine srpskom pukovniku Stojanu Popovicu, komandantu vojnih odreda za gonjenje crnogorskih komita, navodi se spisak od 300 gerilaca iz cevske, komanske, zagaracke, bjelicke i cucke opstine. U tome spisku pominje se i Majo B. Vujovic iz Ozegovice.
Izvjestaj crnogorskih ustanickih i komitskih vodja Predsjedniku Crnogorske vlade u egzilu, Jovanu S. Plamencu, sa Budosa 28. marta 1920. godine, podnijeli su i potpisali Zivko Nikcevic, Milisav Nikcevic, Radojica Nikcevic, Jovan Nikolic, Djordjije Kustudic, Marko (Majo) Vujovic, Marko Popovic i Spasoje Draskovic.
U izvjestaju cevskog sreskog nacelstva od 11. januara 1921. godine nacelstvu cetinsjkog Okruga navodi se i spisak crnogorskih komita koji se nalaze i djeluju kao borci u crnogorskim sumama. Na tom spisku od 91 crnogorskog komite pod rednim brojem 5 navodi se Majo B. Vujovic iz Ozegovice.
Na spisku crnogorskih komita iz cevskog sreza od 16. aprila 1921. godine, koji broji 126 lica, navodi se i Majo B. Vujovic, iz Ozegovice, za kojega se tvrdi da se u sumu odmetnuo od 28. XII 1918. godine. I tokom januara i februara 1922. godine Majo Vujovic je bio u Gaeti. Postoji sacuvana fotografija od 5. februara 1922. godine iz Gaete na kojoj se nalaze u rangu crnogorskih oficira sa epoletama na ramenima uniforme crnogorske izbjeglicke vojske i oficirskim grbovima na kapama: Blagoje Vucic, Ilija Lakicevic, Marko (Majo) Vujovic i Vaso Stanojevic. Iz Gaete se sredinom 1922. godine Majo Vujovic vratio u Crnu Goru da vodi gerilski rat za oslobodjenje Crne Gore ispod srpskog okupatorskog jarma i cizme.
U izvjesataju nacelnika cevskog sreza Luke Lekica od 26. juna 1922. godine navodi se spisak od 13 crnogorskih komita i daje njihov licni opis. U tome aktu pod rednim brojem 12 navodi se Majo Vujovic iz Ozegovice Cevske za kojega se veli da je »star, 29 godina, rasta srednjeg, lica duguljastog, ociju smedjih, kose smedje, brkova smedjih, usta i nosa pravilnih«. Vlasti su progonile i ucijenile Maja B. Vujovica i oglasile ga za odmetnika i hajduka. Pozivale su ga na predaju, ali je on te pozive energicno uvijek odbijao.
Tako je nacelstvo cetinsjkog okruga pozvalo na predaju iz sreza cevskog i cetinjskog 15 crnogorskih komita 29. juna 1922. godine. Tada je pozvan na predaju vlastima i Marko (Majo) B. Vujovic iz Ozegovice. Ali, taj poziv na predaju bio je uzaludan. Majo Vujovic je, u noci izmedju 14. i 15 septembra 1922. godine bio u selu Rokoci u Cucama u kuci cuvenog komite Petra Zvicera, zajedno sa svojim gerilskim crnogorskim borcima Jovom i Ilijom Savovim Krivikapicima, Djurom Jovanovim Krivokapicem i Savom Vujovicem iz Ubala Cevskih.
Na osnovu zahtjeva velikog zupana Zetske Oblasti Milovana Dzakovica, Ministarstvo unutrasnjih poslova Kraljevine SHS povecalo je ucjene za brojne crnogorske komite iz raznih bratsva i plemena. Ministar unutrasnjih poslova Kraljevine SHS je donio 15. jula 1923. godine odluku o povecanju ucjena za crnogorske komite. Tada je crnogorskom komiti iz cevske Ozegovice Marku (Maju) B. Vujovicu povecana ucjena za njegovo hvatanje ili ubijanje na 20.000 dinara. I Brat Maja Vujovica, Jovan Bajov Vujovic bio je oglasen za odmetnika i ucijenjen.
Cevska zandarmerijska stanica II zandarmeijske brogade, u dopisu sreskom poglavaru na Cevu 27. septembra 1923. godine, dostavlja spisak rodbine komite Maja Vujovica uhapsene i internirane zbog komitskog djelovanja Maja Vujovica. Na tom spisku navodi se brat Maja Vujovica, Jovan B. Vujovic, stricevi Maja Vujovica, Marko M. Vujovic, Joko M. Vujovic i rodjaci Marko R. Vujovic i Peko Dj. Vujovic.
Tokom 1922 i 1923. godine Majo Vujovic je djelovao u komitskoj grupi zajedno sa Savom Raspopovicem i Petrom Zvicerom.
Prema najvecem broju istorijskih izvora i literature, Majo Vujovic je poginuo 28. decembra 1923. godine u selu Rubeza u Scepan Dolu kod Niksica zajedno sa komitskom grupom Sava Raspopovica, Muja Basovica i Petra Zvicera. To se navodi, kako u brojnoj srpskoj stampi iz toga vremena, tako i u crnogorskoj emigrantskoj stampi, kao sto su »Amerikanski Glas Crnogorca« iz Cikaga i »Crnogorski Glasnik« iz Detroita. U vrijeme kad su Savo Raspopviic, Petar Zvicer i jos devetorica crnogorskih komita poginuli u Scepan dolu, Majo Vujovic, po svemu sudeci, ipak, nije sa njima stradao. Glava Maja Vujovica bila je tada ucijenjena od strane vlasti na 30.000 dinara.
Majo Bajov Vujovic je crnogorski komita koji je bio medju onima koji su najduze uspjeli da se odrze vodeci gerilsku borbu u crnogorskim sumama i da izbjegnu potjere vlasti. Tako se u dopisu poglavara sreza Cetinjskog od 4. januara 1925. godine velikom zupanu Milovanu Dzakovicu navodi da jos nijesu uhvaceni ili ubijeni iz opstine cevske komiti »Majo Vujovic s Ceva, Andrija, Milovan i Pero Pejovic iz opstine bjelicke«. Prema tom dopisu »njihovo sadasnje boraviste ne moze se tacno utvrditi«.
Majo Vujovic je komitski cetovao do 1925. godine, kada je od strane vojske i policije Kraljevine SHS (iznevjeren i izdan od laznih jataka, podlom prevarom) ubijen tokom 1925. godine u Hercegovini.
Kao crnogorski patriotski borac i komita i gorstacki vitez u borbi za odbranu i afirmaciju crnogorskog drzavnog i nacionalnog digniteta i casti Majo Vujovic je opjevan u »Komitskim baladama« knjizevnika Jevrema Brkovica, koji je u tom djelu, posvecenom junacima crnogorske komitske tragicne epopeje, potpuno zasluzeno dobio dostojno mjesto. Poteski prikaz borbe i stradanja Maja Vujovica u »Komitskim baladama« Jevrema Brkovica nasao je svoj puni iskaz i izraz, koji cuva od zaborava i odupire se negaciji Crne Gore i Crnogoraca.