Narodni muzej Crne Gore i Opština Nikšić, u okviru manifestacije “Septembarski dani Nikšić 2020”, organizovali su, u četvrtak, 17.09.2020. godine promociju monografije „Arhitekt Josip Slade Šilović, Graditeljska djela u Knjaževini Crnoj Gori 1877-1900“ autora Slobodana Mitrovića.
Na promociji je govorila istoričarka umjetnosti, dr Anastazija Miranović, direktorica Narodnog muzeja Crne Gore. Tekst izlaganja prenosimo integralno. Zahvaljujemo se gospođi Miranović koja je omogućila objavljivanje teksta.
Narodni muzej Crne Gore je sa Opštinom Nikšić partner u projektu koji promiviše lik i djelo Josipa Slade-a Šilovića, jednog od onih koji bi terminologijom renesanse nosio epitet „uomo universale“.
Čovjek koji je bio filosof, arhitekta, inženjer, urbanista, graditelj diversifikovanih idejnih rješenja – od puteva, pristaništa, mostova, do palata, pozorišta, dvoraca, poslanstava i crkava, svakako, zaslužuje da bude i univerzalno štovan, možda u Crnoj Gori i više nego u drugom sredinama, imajući u vidu da ono što je ovdje realizovao u kratkom vremenskom intervalu i za sadašnje prilike ( 1877-1900), heterogenošću arhitektonsko-građevinskih rješenja nadmašuje sve što je ma gdje drugo. Pritom, ne treba zaboraviti da graditeljska ostvarenja u Crnoj Gori predstavljaju samo dio Sladeovog opusa za njegova plodotvornog stvaralačkog života.
Slično bi mogli reći i za autora ove monografije, gospodina, Slobodana Boba Mitorovića – arihitekte i predanog, svestranog istraživača, posvećenika i radoznalca za različita pitanja šireg polja kulture i umjetnosti. Upravo, taj nemirni, istrživački duh rezultirao je plodonosnim djelom – prvom monografijom na ovim prostorima, a drugom u Regionu ( Cvito Fisković, 1987), posvećenoj Josipu Slade-u Šiloviću i njegovom svestranom djelu, jednom od najznačajnijih arhitekata i graditelja u Crnoj Gori.
Josip Slade Šilović bi u današnjim vremenima predstavljao tzv. glavnog džavnog urbanistu i/ili arhitetktu Knjaževine Crne Gore, a u Nikšiću, kompleksnošću i raznovrsnošću realizovanih rješenja – od Regulacionog plana Nikšića, preko Carevog mosta, raznih infrastruktura do Dvorca kralja Nikole, nesumnjivo, glavnog gradskog urbanistu i arhitektu.
Značaj Sladevog stvaralačkog djelanja u Crnoj Gori, osim kvalitativnog učinka u pogledu idejnih rješenja i njihove realizacije in situ , svakako je u raznovrsnosti objekata i građevina – od profanih, infrastrukturnih do sakralnih.
Mogli bi se zaptati: da li je bio bolji urbanista ili graditelj dvoraca, palata i sl.? Odgovor ne ostavlja dileme – podjednako je bio izvrstan u svim ostvarenjima i svakom djelu je prilazio otvorenog, istraživačkog uma, stvarajući posebne estetske cjeline i funkcionalna zdanja, kao i pragmatična planska, infrastrukturna rješenja.
Uslovno, krećući se, stilski-izražajno, od antike, romanike preko renesanse i baroka, svojevrsnim eklekticizmom razvijao je svoj osoben arhitektonsko-umjetnički rukopis, koji je specifičan na svakom zdanju ponaosob. Činjenica da ne možemo govoriti o čistom akademizmu, istoricizmu, a ni pukoj eklektici, govori da je Josip Slade Šilović, kao i svi veliki umjetnici, bio imun na stilsko-hronološka svrstavanja, osoben, prepoznatljiv i upačatljiv u svojoj nenametljivosti, pročišćenoj gracioznosti svojih zdanja, elegantnih pročelja i fasada, svedene, dekorativne plastike, izbalansirane, fine ritmike puno-praznih odnosa i volumena, uravnoteženih kompozicionih rješenja.
Diferentnost namjene objekata dozvoljavala je Sladeovom sublimiranom znanju i iskustvu, uz nadahnutu kreativnost, da se iskažu u punom stvaralačkom naboju kroz najrazličitija urbanističko-arhitektonksa ostvarenja, koja i danas vrhune u arhitekturi ovih prostora na ponos Crne Gore.
Takođe, činjenica je, da Josipu Slade-u Šiloviću nismo baš istom mjerom vratili, kako u istraživanju i sublimiranju njegovog graditeljskog opusa, tako i u predanoj brizi i konzervaciji njegovih vremešnih zdanja. Bili su to uglavnom sporadični poduhvati, kako su prilike i mogućnosti dozvoljavale.
Publikacija koju večeras promovišemo, kao i aktuelna sanacija Dvorca kralja Nikole u Nikšiću svjedoče da se stvari u tom pogledu kvalitativno pomjeraju i da jedino osvješćenim, stručnim, društveno odgovornim odnosom spram naše kulturne baštine možemo čuvati memeoriju mjesta i prostora i onih koji su je stvarali.
Josip Slade Šilović, bio je jedan od onih rijetkih, metaforički rečeno, kamena-međaša koji spajaju i mire epohe na prelazu vijekova, vizionarski predosjećajući duh secesije i Moderne.
Činjenica je da sa Sladeovim graditeljskim poduhvatima započinje prva, promišljena planska izgradnja u nezavisnoj Crnoj Gori (1878) i njena postepena transformacija iz ruralne „male zemlje u brdima“ u urbano izazovan poduhvat, ne samo sa Slade-a već i brojne druge stručnjake i umjetnike „izvanjce“, koji su dolazili u gostoprimnu, nezavisnu Crnu Goru, otvorenu za napredak i razvoj u svakom pogledu, svesrdno podržan od njenog gospodara, knjaza i potonjeg kralja, Nikole Prvog.
S urbanom, graditeljskom, društvenom emancipacijom rasla je i razvijala se nezavisna knjaževina, dajući prostor putopiscima, umjetnicima, profilisanim stručnjacima da doprinose njenom napretku. Knjaz Nikola je vizionarski stremio evropejskom pozicioniranju Crne Gore, ulažući značajne napore da mala, balkanska zemlja, izmorena dugogodišnjim ratovima i unutrašnjim trvenjima, „hvata korak“ s razvijenim svjetom. Dovodeći poznate stručnjake i umjetnike „izvanjce“ i podržavajući školovanje domicilnih u prestižnim evropskim centrima Crna Gora je za svega 50 godina prešla put od ratom izmorene, siromašne, ruralne zemlje u uređenu, nezavisnu državu – kraljevinu dostojnu respekta. U takvom, podsticajnom ambijentu i atmosferi mogao je talentovani inžinjer i arhitekta pregalački da materijalizje svoje višestrane nadarenosti na doborobit i zadovljstvo društva i države kojoj je posvećenički služio.
Monografija „Josip Slade Šilović – Graditeljska djela u Knjaževini Crnoj Gori 1877-1900“ pionirski je poduhvat Slobodana Boba Mitrovića vrijedan poštovanja, i nedbojbeno, ima značaj kao prvo djelo koje stručno i sistematski sublimira opus Josipa Sladea Šilovića u Crnoj Gori, ali i kao pdsticaj budućim istraživačima i kolegama za odogovore na nepoznanice i otvorena pitanja istorijske i savremene arhitekture Crne Gore…jer, kako je govorio naš čuveni arhitetka, prof.Ranko Radović: „Pisati o arhitekturi, na isti način značajno je kao graditi građevinu“.
Be the first to comment