Slobodan B. Medojević,
Crnogorsko iseljeništvo između dva svjetska rata: statistički pregled,
Podgorica: Dukljanska akademija nauka i umjetnosti,
2012, 210 str.
Prije nepune dvije godine publikovana je, u izdanju Dukljanske akademije nauka i umjetnosti, u okviru Odjeljenja društvenih nauka, izuzetno važna a našoj javnosti, stručnoj i laičkoj, još uvijek nepredstavljena knjiga o crnogorskom iseljeništvu između dva svjetska rata.
Riječ je o naučnoistraživačkom djelu Crnogorsko iseljeništvo između dva svjetska rata: statistički pregled Slobodana B. Medojevića, pasioniranog, neumornog i vrsnog istraživača crnogorske dijaspore, što je potvrdio sa nekoliko svojih knjiga i radova u periodičnim publikacijama.
Knjigu o crnogorskoj međuratnoj dijaspori recenzirali su akademici DANU Radovan Radonjić i Božidar Šekularac, a pod uredništvom akademika Božidara Nikolića.
Monografija koju, sa zakašnjenjem, predstavljam je izuzetno naučno vrijedna, korisna i nezaobilazna u istraživanju i proučavanju crnogorske dijaspore, pogotovo u periodu o kome je najmanje pisano. Posebnu vrijednost i značaj joj daje to što se oslanja na statistiku, statističke podatke i činjenice. Ona predstavlja i svojevrstan korpus relevantne građe o crnogorskom međuratnom iseljeništvu, mali arhiv, ali i putokaz i oslonac za njegovo dalje izučavanje.
Pratiti crnogorsko iseljeništvo između dva svjetska rata je vrlo delikatno i složeno iz više razloga.
Prvo, Crna Gora od 1918/19. do 1941. nije bila samostalna, nezavisna i međunarodno priznata država, već se do 1929. nalazila u sastavu znatno prostranije Zetske oblasti (sa sjedištem na Cetinju), u okviru Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca a od tada u sastavu Zetske banovine, jedne od administrativno-teritorijalnih jedinica unitarne Kraljevine Jugoslavije. To podrazumijeva da se podaci o iseljeništvu odnose na cijelu Zetsku oblast odnosno banovinu, a ne samo na prostor Crne Gore.
Drugo, ni u Zetskoj oblasti-banovini ni u državi nije postojala institucija koja je bila zadužena za iseljeništvo – za iseljavanja i druge vidove migracija stanovništva. Tek sa osnivanjem Generalnog iseljeničkog komesarijata u Zagrebu (25. novembra 1922), može se nešto pouzdanije pratiti kretanje iseljeničkog stanovništva u novoj državi.
Crnogorsko iseljeništvo je u mnogome dijelilo sudbinu Crne Gore u unitarnoj državnoj tvorevini. Iseljeništvo je pripadalo resoru Ministarstva unutrašnjih poslova ali i drugih ministarstava. Zakon o iseljavanju donesen je 30. decembra 1931. godine.
Građa o iseljavanju iz Zetske oblasti pa banovine vrlo je oskudna, ali je dragocjena za praćenje crnogorskog iseljeništva u međuratnom periodu.
Autor knjige koju predstavljamo, Slobodan B. Medojević, nije imao širok izbor, pa se opredijelio za statistički pregled, tematsku analizu i prikaz iseljavanja iz Crne Gore i oblasti-banovine u cjelini, koristeći hronološki pristup.
On je dao statistički pregled od 1920. do 1928. godišnjih iseljavanja iz Crne Gore, koristeći se arhivskom građom i drugim izvorima nadležnih ministarstava i ustanova. Iseljavanja su tekla u evropske zemlje – Francuska, Njemačka, Turska, Belgija, Rumunija, Grčka, Austrija, Čehoslovačka, Albanija, Holandija, Mađarska, Švajcarska, Italija, Bugarska, Luksemburg i ostale zemlje Evrope – i prekomorske zemlje – Argentina, Sjedinjene Američke Države, Kanada, Urugvaj, Brazil, Čile, Australija, Peru, Novi Zeland, Južna Afrika, Meksiko, Bolivija, Kuba, ostale zemlje Latinske Amerike i ostale zemlje svijeta.
Zbog većeg broja izvora i raznovrsnosti građe autoru je bilo moguće da pouzdanije i svestranije obradi period od 1929. do 1940. godine, i to po sljedećim parametrima: 1. Iseljavanja u evropske zemlje 2. Prekomorska iseljavanja: po zemljama useljavanja; prema zanimanju iseljenika; po vjeroispovijesti i pismenosti iseljenika; po godinama starosti iseljenika; prema parobrodskim društvima; po lukama ukrcavanja; narodnosti i državljanstvu iseljenika; po rodbinskim i imovinskim prilikama iseljenika; kroz pregled povratnika po zemljama iz kojih se vraćaju itd.
U knjizi Crnogorsko iseljeništvo između dva svjetska rata autor je crnogorsku dijasporu u tom periodu predstavio kroz tabelarno- statistički i grafički prikaz, uz vrlo opširne komentare i napomene, koji u cjelini čine svojevrsnu studiju.
Ova knjiga je dobro polazište za dalji naučnoistraživački rad. Vrlo je korisna i pogodna za korišćenje, pošto sa više aspekata i po više parametara posmatra i prati crnogorsko iseljeništvo u međuratnom periodu, uprkos tome što ga je teško izdvojiti iz sumarnih podataka za Zetsku oblast odnosno banovinu.
Slobodan B. Medojević je ovom knjigom napravio mali naučno-istraživački podvig u proučavanju crnogorskog iseljeništva u međuratnom periodu, kada je skoro svaka crnogorska posebnost bila, uglavnom, utopljena u jugoslovenskoj državnoj personalnosti i srpskoj nacionalnoj odrednici.
U evropske zemlje iz Zetske oblasti od 1919. do 1929. iseljena su 623 a iz Zetske banovine 3992 stanovnika. Ukupno 4615 stanovnika. Masovnija iseljavanja bila su u godinama: 1929, 1930, 1934, 1935. i 1936. Najviše se iseljavalo u Albaniju (1987) i u Tursku (1664), a znatno manje u Njemačku (127), Francusku (84) i Belgiju (34). U prekomorske zemlje do 1929. godine iselila su se 1386 stanovnika, najviše u Argentinu (652), SAD (358), Kanadu (188), Australiju (103) itd. Od 1929. do 1940. godine iseljavanja je moguće pratiti pouzdanije po vođenim evidencijama. U tom periodu iz Zetske banovine najviše se iseljavalo u SAD (1120), u Argentinu (616), Australiju (217), Kanadu (210), Čile (85), Novi Zeland (89) itd. Ukupno se iselilo 2586 stanovnika.
Navedenim statističkim podacima, tabelarnim prikazima i grafikonima po raznim parametrima, hronološki i tematski, Slobodan B. Medojević je crnogorska iseljavanja između dva svjetska rata osvijetlio sa više aspekata i dao prikaz pravaca i uzroka iseljavanja, kao i zemalja u koje se odlazilo, ostajalo ili vraćalo u domovinu.
Studija Crnogorsko iseljeništvo između dva svjetska rata je inspirativna i za promišljanje i za dalji naučnoistraživački rad u izučavanju crnogorske dijaspore u periodu koji je do sada u Crnoj Gori najmanje istraživan, izučavan i obrađivan.
Prikaz Marijana Maša Miljića o knjizi “Crnogorsko iseljeništvo između dva svjetska rata -statistični pregled” autora Slobodana B. Medojevića, objavljen je u Pobjedi od 06. jula 2014. godine
