Šetajući Tiranom primijetio sam spomen ploču na vanjskom zidu Ministarstva obrazovanja posvećenu 22 istaknutih intelektualaca koje je komunistički režim strijeljao bez suđenja 1951. godine u znak odmazde za postavljanje male količine dinamita u ambasadu Sovjetskog saveza u Tirani. Među njima dolje desno vidim ime intelektualca crnogorskog porijekla Luke Raškovića.
Njegova porodica je došla iz Crne Gore u Albaniju u vrijeme albanske kraljevine prije Drugog svjetskog rata. Osim što je bio obrazovan čovjek, Luka se u to vrijeme istakao i kao uspješan biznismen. Stvorio je prvu automobilsku i autobusku kompaniju za domaća putovanja. Potom se ovaj posao proširio i zajedno sa njegovim partnerom, poznatim biznismenom iz Drača Lukom Jumarijem, osnovali su kompaniju “SAKT”, koja je nudila i putovanja u druge zemlje Balkana.
1944. godine, kada su komunisti došli na vlast, njegov poslovni partner je pogubljen, dok je Luka ostao u sjeni, a u strahu da bi mogao biti uhapšen, nadao se da će se situacija promijeniti. Ali situacija se pogoršala i 20. februara 1951. uhapšen je zajedno sa 21 istaknutim albanskim intelektualcem, pod sumnjom da je učestvovao u bacanju dinamita na sovjetsku ambasadu u Tirani. Imovina mu je oduzeta, a porodica prognana u sela duboko na jugu Albanije.
Nakon višednevnog mučenja od strane istražitelja, da jedva prihvata neosnovane optužbe na njegov račun, 26. februara je strijeljan bez suđenja zajedno sa još 21 intelektualcem. Svako od odabranih imena, na brzinu uhapšenih i politički osuđenih, imalo je bogatu individualnu i porodičnu istoriju, u različitim oblastima, i najbolje je predstavljalo intelektualne i prozapadne slojeve Albanije u to vreme. Sahranjeni su u nepoznatoj zajedničkoj grobnici od strane tadašnjeg brutalnog režima.
Porodice progonjenih su u julu 1991. bez suđenja tražile nevinost streljanih članova porodice. Odlukom Vrhovnog suda 22 osuđena intelektualca oslobođena su optužbi. Optužen je da je “trgovac i agent koji je radio za strance”.
Predsjednik Republike je 2019. godine odlikovao medaljom 22 streljana intelektualca, kao i članove njihovih porodica za vrijednosti i ljudsko dostojanstvo iskazane godinama. Među njima i biznismen crnogorskog porijekla, jedna od najistaknutijih ličnosti u istoriji crnogorske manjine u Albaniji, Luka Rašković.
Tirana, 06.03.2024
Marinko Ćulafić (Prjedstavnik Crnogorske manjine u Albaniji)
Be the first to comment