Predavanje pod nazivom „Uloga Slovenske matice u prelomnim godinama 20. vijeka“ dr Aleša Gabriča, predsjednika Slovenske matice, održano je sinoć u prostorijama Matice crnogorske.
U ime domaćina prisutne je pozdravio predsjednik Matice crnogorske Ivan Jovović koji je istakao da su krupni društveno-istorijski činioci iznjedrili potrebu utemeljenja Slovenske matice, „kao najstarije kulturne i naučne ustanove, koja još od druge polovine 20. vijeka, pa do danas, čini nezaobilazan subjekt u oblikovanju nacionalnog identiteta slovenačkog naroda.“
– Kao što je poznato, i ostale matice slovenskih naroda, tako i Slovenska matica u kontinuitetu, koji je za svako poštovanje, njeguje i afirmiše kulturu vlastitog naroda, putem raznovrsnih programa, čime referentno predstavlja savremenu kulturu i baštinu slovenačkog naroda, koja je integrisana u savremene evropske tokove – rekao je Jovović i podsjetio da crnogorski narod ima dugu državotvornu tradiciju, „ali tokom XIX i XX vijeka nije uspio u punom, tj. zadovoljavajućem kapacitetu da izgradi vlastite kulturne i nacionalne institucije, zbog čega je neminovno, u turbulentnim vremenima, koja i danas proživljavamo, imamo krizu nacionalnog identiteta.“
– Matica crnogorska vodeći se iskustvima u radu drugih matica slovenskih naroda želi da objedini produktivni potencijal crnogorskog društva, prepoznajući kulturne poslenike i naučne radnike čiji intelektualni angažman je neophodan da bi se osigurao opstanak i samosvijest demografski najmalobrojnijeg slovenskog naroda – crnogorskog naroda – rekao je Jovović i dodao da „imajući u vidu činjenicu da crnogorski i slovenački narod posjeduju iskustvo zajedničkog života u jugoslovenskoj zajednici, gdje su vremenom izgrađene brojne lične i institucionalne relacije“, predavanje Aleša Gabriča predstavlja doprinos boljem upoznavanju i razumijevanju predmetne tematike, kao i jačanju veza između dva naroda, odnosno država.
Aleš Gabrič, istoričar po zvanju, svoje predavanje je započeo objašnjavanjem uslova u kojima su se matice slovenskih naroda rađale, a istorijat Slovenske matice nemoguće je shvatiti ako se ne poznaju prilike iz perioda polovine 19. vijeka, kada je veći dio Slovenije bio pod Austrijom i kada je dominantni jezik bio njemački.
Pučka reforma koja je bila 1869. učinila je da je do Prvog svjetskog rata skoro 90 odsto stanovništva bilo pismeno.
– To je ono što traži ne pučke škole, već viši stepen. Time smo dostigli da imamo onu kritičku masu obrazovanih ljudi u austrijskim univerzitetima, ustanovama i bilo gdje drugo koji može da čita i vrhunsku literaturu, a taj broj pismenih omogućava da se publikuje i literatura na slovenačkom jeziku – objasnio je Gabrić.
Slovenska matica osnovana je 1864. godine, prije 160 godina. Iz pisma prvog sekretara koje je uputio ostalim maticama da započnu saradnju i razmjenjuju iskustva se vidi da su Slovenci bili posljednji među tim malim slovenskim narodima koji su osnovali maticu.– Slovenska matica je ona koja u to vrijeme treba da se pobrine da dobijemo naučnu literaturu i zbog toga dobija nadimak „naša mala akademija“, znači ide u pravcu toga da radi ono što kod većih društava rade akademije i univerziteti. Onda dobijamo dramsko društvo kome nije cilj samo da pravi priredbe, već da se brine za organizaciju škole za obuku dramskih radnika i o izdanjima dramske literature. Isto tako je i s muzičkom maticom čija je dugoročna svrha da Slovenci dobiju filharmonijski orkestar za koji moraš da imaš i muzičku školu na visokom nivou. Iz ta dva društva su kasnije formirane i dvije akademije – rekao je Gabrič.
Objasnio je i da je jedan od zadataka razvoj stručne, naučne terminologije te razmjena literature sa srodnim društvima širom Evrope. Podsjetio je i na prva izdanja Slovenske matice, na raspuštanje pa ponovno okupljanje u drugoj deceniji 20. vijeka te na činjenicu da je u godinama koje su uslijedile upravo ovo društvo bilo konsultovano u vezi sa svim bitnim pitanjima od nacionalnog i državnog značaja.
Slovenska matica danas objavljuje 20–25 knjiga na godišnjem nivou, organizuje 5–7 simpozijuma, a interes im je da okupe što više intelektualaca iz različitih struka.
– Kasnije smo od Matice crnogorske dobili i Lex specialis. Matica crnogorska ga je dobila poslije 15 godina postojanja, mi smo ga dobili 2017. godine i omogućava nam toliko da možemo normalno da živimo jer Slovenska matica je još uvijek društvo, nije kao Matica hrvatska, srpska ili slovačka koje skoro kao da su državne ustanove. Mi smo još uvijek društvo u koje nikakva politika ni upravni odbori ne mogu da uđu i posebno smo ponosni što je Lex specialis, a to je iznimka u jugoslovenskim prilikama, izglasan u slovenačkom parlamentu jednoglasno, bez ijednog uzdržanog i bez ijednog glasa protiv – zaključio je Gabrič.
Be the first to comment