Konstrukti i konzumenti
Konzumerizam je pojam kojim se opisuje stav da sreća pojedinca zavisi od konzumacije dobara i usluga, odnosno posjedovanja materijalnih dobara. Odnosi se na pretjeranu težnju za kupovinom i posjedovanjem materijalnih stvari. „Rješenje „kontradikcije“ kapitalizma bilo je, kaže Bodrijar, pravljenje potrošača od radnika. Način da se oslobodimo viškova robe nađen je u navođenju ljudi da žele sve više i više dobara. Prema tome, smatra Bodrijar, kapitalizam nameće „kompulzivne potrebe i kompulzivnu potrošnju“. „Industrijski sistem, pošto je socijalizovao mase kao radnu snagu, bio je prinuđen da ide dalje, da bi dovršio posao, i da ih socijalizuje (odnosno, kontroliše) kao potrošačku snagu.“ Ova vrsta prisilne želje je u početku nametnuta uključivanjem u svoje redove, ali će se jednom iskazati nasilnost inherentna sistemu: „Možemo da zamislimo zakone koji bi ovu prisilu sprovodili (da svake dvije godine uzmemo nova kola).“ U Bodrijarovim stavovima koji promišlja neke od karakteristika kapitalizma otkriva se i semantička ovojnica novih radova na papiru iz ciklusa Konstrukti i konzumenti crnogorskog umjetnika Ratka Odalovića. Nije riječ o otkrivajućem angažmanu ili eksplicitnom ikonografskom sloju iz kojih bi bili čitljivi ti prizori. Čini se da su to radovi koje može, kao neka vrsta paradigme, da pojasni Žižekova rečenica „Realno kao korelat samodiobe i samoudvostručavanja unutar fenomena“.
Radovi na papiru mogu se samo uslovno podijeliti na dvije skupine: jednu u kojoj je vidljiv horor vacui prepleten fantazmagoričnim predmetima i figurama i drugu u kojoj se može uočiti prazan prostor sa nekoliko figura. Crtež, koji je udaljen od klasičnog jer koristi različite tehnike, je za Odalovića poput velikog polja u kojem je sve u dijalektičkoj i organskoj vezi. Njegovu materiju, tkivo crteža čini prostor, vrijeme i konceptualni signali od kojih su podjednako važni boja i figura, a imaju plastičke i simboličke vrijednosti. Topologija prostora ima prije svega vizuelno značenje i psihološko, jer ta zbijenost, gustina prizora, njihova mnogoznačnost, multiplikovanje žanr scena emanira evokativni potencijal haosa, početka, stvaranja. Ovim elementima umjetnik racionalno i instinktivno projektuje atmosferu latentne opasnosti koja postoji izvan čovjeka i u lagunama njegovog bića. Odalović je umjetnik individualne mitologije koji stvara mitologičke predstave s ukusom mita, kako to tumači Levi Stros.
Drugu grupu radova na papiru čine oni s nekoliko figura, koje takođe radi u kombinovanoj tehnici, ali u kojima dominira crtež, a ne boja. Izvanredna lakoća crteža, suvereno vladanje kompozicijom i ove radove označavaju autentičnim poglavljem u opusu autora. Za razliku od prve grupe prazan prostor postoji kao i tanke granice onog gore – neba i dolje. Ponekad, pozadina je riješena zidovima od cigala kroz koje probije sunce ili točak, poneki oblak. Figure su na prvi pogled brzo crtane, a i ne vide im se više unutrašnji organi kao na ranijim. Neki od njih, konstrukti od mašinskih dijelova, zure u posmatrača. Drugi nosi jednog od njih, treći je usamljen i kao da razmišlja o trajanju i prolaznosti svega. Negdje poneka grančica, ruke su dominantne, tijelo u tijelu, ponekad se lica ne vide – što govori o varijacijama i imaginaciji Ratka Odalovića.
Adorno implicira da istinski umjetnik preko svojih formi i likova, odbijajući svaku pomirenost sa sadašnjošću i tako se odvajajući od nje, oslobađa iskru energije nesputane ograničenjima sadašnjice; on tako može da osvijetli zamračeni horizont mogućih, boljih budućnosti kao što je to učinio Ratko Odalović u ciklusu Konstrukti i konzumenti.
Nataša Nikčević
2016. god.
Ratko Odalović – izložba crteža u Galeriji HAOS
Ratko Odalović je svojim celokupnim likovnim angažmanom podređen potrebi da ukazuje na pogubne pojave u našem savremenom dobu. Da bi potencirao taj svoj humanistički stav, on dosledno neguje jednu vrstu Fantastike kojom se uvršćuje u reprezentante ove vrste poetskih izraza.
U svakom delu, njegova energija ekspresivnim porukama pokreće i angažuje našu percepciju.
U okruženju nekog sablasnog staništa, robustne ljudske figure, karikaturalno predstavljene u nesrazmernim proporcijama, uz mnoštvo iscrtanih detalja, potenciraju njihovu metaforičnost: ružno lice i „rentgenski“ prikaz septičke utrobe. Te spodobe oblikovale su neke zemaljske ili vanzemaljske okolnosti. Takav Lik, čovek ili robot ili vanzemaljac, je agresor okružen gomilama rekvizita koji potenciraju preteće nagoveštaje…
Zagušenje prostora. Naslojavanje formi i scena iz prirode:cvet, jezgro semena ili neki nedefinisani bio ili zoomorfni oblici, raznovrsni kapljičasti životni sokovi … Od ameboidnih do razvijenih formi.
Sadržaji iz Prirode izmešani sa elementima savremenog civilizacijskog okruženja.
Tajanstvene, zastrašujuće, preteće crevolike „instalacije“ naviru iz šupljina, vijuganjem se kreću po tom životnom metežu stremeći nekom energetskom priključku za nove katastrofične događaje.
Pri tome, likovni postupak Ratka Odalovića je presudni faktor: markantni ili filigranski opisni crteži služe kao osnova prizora. Prefinjenim, tananim kolorističkim dopunama – svetlo zelenim, žutim, plavim, roze, tačkastim ili razlivajućim – lazurnim intervencijama umetnik unosi Svetlost koja sugeriše Život – kretanje, rast. Kao u snoviđenju, prizor je istovremeno prepoznatljiv i nepoznat, agresivan i kada je trenutno zaustavljen… Nazire se figura androida koji upravlja tom haotičnom, košmarnom scenom. Ili je čovek instrument u sprovođenju planiranog zagađenja. Maska na licu neće ga spasiti od „zahuktavanja“ civilizacijskog kraha.
Različiti objekti, ljudske figure, crvoliki gmizavci koji se uvlače u sve predmete, u vazduh, u čovekovu glavu. Da apsurd bude veći, android je ovenčan lovorovim vencem dok u utrobi nosi sadržaje pogubne za opstanak Prirode…
U nekim crtežima, bez figura, umetnik je minuciozno „satkao“ predeo od plastički različito formiranih modula – linija i mrlja.Njihovo treperenje, vibriranje, promene svetlosti – treba da izrodi novi život. Ili je iz tih pustih predela definitivno nestao život ove civilizacije?
Drvo, krošnja, cvet ili list, ne unose nam optimizam iz energija prirode. I oni su deo kontaminirane atmosfere. Razvili su se u Cveće zla.
Isprepletane forme cevi, aparata, priključaka, već su uveliko u pogonu stvaranja neke nove stvarnosti… Robotizovano biće: ni čovek – ni mašina. Jesmo li zbilja na tom putu? Umetnik opominje!
Ljiljana Slijepčević
Beograd, 19. septembar 2016.
Be the first to comment