Skulpture, reljefi, galerija “Centar”, Podgorica, 10. 02. 2011.
Centar savremene umjetnosti Crne Gore, sredinom februara ove godine, organizovao je u svojoj galeriji “Centar” u Podgorici, retrospektivnu izložbu skulptura istaknutog crnogorskog vajara Rista Radmilovića (Zadar, 1950). Radmilović je diplomirao i završio magistarske studije na Fakultetu likovnih umetnosti u Beogradu, u vajarskoj klasi profesora Miše Popovića. Priredio je pet samostalnih i učestvovao na više od sedamdeset kolektivnih izložbi u zemlji i inostranstvu. Dobitnik više nagrada među kojima: Nagrada “Kosančićev venac”, za najbolju skulpturu u kamenu, Beograd (1979); Druga nagrada na konkursu za bistu Petara I Petrovića-Njegoša, Danilovgrad (1981); Nagrada za skulpturu, Jugoslovenski bijenale male plastike, Murska Sobota (1983); Nagrada na izložbi “Umjetnici svome gradu”, Podgorica (1988); Nagrada Cetinjskog salona jugoslovenske likovne umjetnosti “13. Novembar” (1988); Nagrada “Milunović, Stijović, Lubarda”, Tradicionalna izložba ULUCG-a (1991); Nagrada ULUCG-a za najbolju samostalnu izložbu (1997). Treća nagrada na međunarodnom konkursu za spomenik kralju Nikoli, Nikšić (2000); Druga nagrada na pozivnom konkursu za spomenik Marku Miljanovu, Podgorica (2001). Realizovao je više spomeničkih cjelina, među kojima je i značajna konjanička skuptura kralja Nikole u Podgorici (2005). Profesor je na ALU u Trebinju i Pedagoškom fakultetu u Bijeljini. Član je ULUCG-a od 1982, sa statusom slobodnog umjetnika od 1985, a stalno živi i stvara u Podgorici. Retrospektivnu postavku prati kolorni katalog sa uvodnim tekstom istoričarke umjetnosti Ane Ivanović.
U dvoetažnom izložbenom prostoru u centru grada, Radmilović se predstavio sa dvadeset šest radova galerijskog formata, pod nazivom “Dodir ptice” (skulpture, reljefi) koji su realizovani u različitim materijalima, kamen, drvo, mesing, bronza, aluminijum, keramika, gips, a koji su nastali u posljednjih trideset godina. Iako u relativno malom prostoru, postavka je formirana konsekventno i vrlo pregledno a izložena djela na izvanredan način odražavaju sve bitne specifičnosti Radmilovićeve skulptorske poetike. U svom višedecenijskom kreativno-likovnom radu Radmilović nije pravio nagle zaokrete i skokovite promjene, njegovo stvaralaštvo dosljedno, logično i veoma smireno, pretakalo se od asocijativnog preko poluapstraktnog do apstraktnog. Samo u prvi mah, kada se brzo anticipira tematska odrednica, moglo bi se pomisliti da je ona limitirajuća i da na neki način predstavlja ograničavajući faktor, međutim, kada se detaljnije sagledaju, analiziraju i spoznaju brojni eksplikati koji su nastali u okviru te iskazne sekvence, apsolutno je jasno da je ona globalna, izuzetno široka i nadasve paradigmatski vrlo podsticajna. Zapravo, apsolutno sve Radmilovićeve skulpture nijesu usidrene i statične, već su pokrenute, izmještene iz središta i tretiraju fenomenologiju pokreta, leta i uzleta. Upravo zbog te koncepcijske premise, globalna sekvenca dodir-ptica, kondenzovano anticipira bezbroj njegovih pokrenutih sublimacija.
Radmilović je likovno obrazovan na najboljim akademskim uzorima, njegova vrlo bogata i veoma sadržajna iskustvenost fundirana je na repernim egzemplarima klasike i moderne, uz izrazito opsežna zanatsko-vajarska iskustva u najrazličitijim materijalima, počevši od gline, drveta, željeza, bronze, mesinga i aluminijuma do keramike i poliestera. Upravo ta bazna i neposredna spoznaja zanatskog metjea, to bitno poznavanje mogućnosti tretiranog materijala, jedna je od vrlo važnih komponenti njegovog skulptorskog umijeća. Kod Radmilovića nikada nema silovanja bilo kog materijala, on zna sve njegove karakteristike, on osjeća njegovu dušu, on osluškuje njegov dah, on ga apsolutno uvažava i poštuje. Zbog toga je njegov pristup vrlo logičan, promišljen i rezonski, on nasilno ne nameće materijalu ideju i oblik, već materiji podastire i prilagođava zamisao i formu. Takav, izuzetno respektabilni vajarski pristup, rađa veoma produhovljene i vrlo harmonizirane skulptorske sadržaje, kod kojih nema optičkih lomova i vizuelnih stresova, već se oblici i forme kontinuirano prelivaju iz konkavnog u konveksno, sve je fluidno, usklađeno, ritmalno i pjevno. Zapravo, određenu unutrašnju potrebu za snažnijim i energičnijim ritmovanjem i kotrapunktiranjem, Radmilović maestralno ostvaruje u pojedinim reljefnim cjelinama. On vrlo znalački i sa izvanrednim osjećajem mjere formira eksplikate, aplicirajući suptilno modelovane segmente u aluminijumu, bronzi, mesingu i keramici na drvenim ili klirit pločama. Pa i u tim suprotstavljenim kombinacijama materijala, on posebno insistira na opštoj cjelovitosti i apsolutnoj harmonizaciji. Radmilović svoju izrazito suptilnu skulptorsku poetiku ostvaruje u sublimatornom simplificiranju oblika i formi, u muzikalnom ritmovanju punog i praznog, rustikalnog i glatkog, zatamnjeno-patiniranog i sjajno-poliranog. Pa i onda, kada izgleda da će doći do snažnog praska, do dramatinog loma, Radmilović poput maga, i nad takvim situacijama uspostavlja blaženstvo smiraja, spokojstva i antičke hrmoničnosti. Iako ne tako zamašna, i ne tako obimna kakvim se uobičajeno shvataju retrospekcije, ali Radmilović je još jedanput zasigurno potvrdio svoju vrhunsku skulptorsku potencijalnost i odista zasluženo mjesto koje mu pripada u crnogorskoj moderni.
Slobodan Bobo SLOVINIĆ
Intimna saradnja između umetnika i materijala, kao i strast koja spaja radost majstora sa elanom vizionara, vodi ih do suštine, u formu ideje… Skulptor treba svoj duh da postavi u harmoniju sa duhom materijala.
Konstantin Brankuši
Prateći svoju unutrašnju potrebu da skulpturu oslobodi težine, statičnosti i „prikovanosti“ za tlo, odnosno da je načini lakom, vajar Risto Radmilović je tokom svog dugogodišnjeg rada kao motiv za ostvarenje ove ideje koristio pticu koja predstavlja simbol duše, transcedencije, slobodnog duha. Ovaj motiv prisutan je od samog početka njegovog stvaralačkog puta. Retrospektivna izložba pod nazivom Dodir ptice obuhvata dela stilsko-formalne raznolikosti koja zaokružuju poetiku utemeljenu na poštovanju ideje o međusobnom jedinstvu forme i materijala.
Risto Radmilović je vajar izuzetne stvaralačke snage i zbog specifičnosti njegovog umetničkog izraza bilo bi nepotpuno njegova dela postaviti u stroge okvire određenog stilskog opredeljenja. Umetnika interesuje fenomen pokreta i deformacija forme koju postiže spajanjem više različitih delova. Svaki pojedinačni segment sveden je gotovo na asocijativan znak i tek u okviru celine dobija na značenju. Međutim, ovde nije reč o apstraktnim oblicima kao takvim, već umetnik apstrahuje, pročišćuje formu u cilju predstavljanja same esencije leta. Redukovanom deskripcijom i bez naracije, čistom, svedenom formom, ističe suštinu. Ono što se nužno javlja kao problem u ovakvom načinu građenja skulpture jeste prazan prostor koji nastaje između formi. Radmilović ovaj problem rešava, kako sam kaže, „vajajući vazduh“, odnosno, on oblikuje taj međuprostor, a potom ga komponuje čineći ga neraskidivim delom celine. Na pojedinim radovima (Analitika leta, Let I i II) očitava se umetnikovo interesovanje za različite faze leta gde je vertikalnim i sukcesivno postavljenim skulpturama, međuodnosima forme i prostora postignut efekat kontinuiranog kretanja.
Umetnik koristi drvo, kamen, metal (aluminijum, mesing), bronzu, keramiku, nikad ne tražeći nemoguće od istih. On poštuje senzibilitet materijala i u saglasju sa tim, zanatskom virtuoznošću iz njega izvlači srž do tačke u kojoj je jasno čitljiva poruka, bez mistifikacije i zalaženja u nejasno. Neizostavan i ujedno veoma važan element u cilju stvaranja harmoničnih i dinamičnih celina, jeste svetlost čije bogatstvo Risto Radmilović postiže različitim obradama površine – poliranjem, grebanjem, peskarenjem, kovanjem…
U svakom pojedinačnom delu predstavljenom na izložbi, prisutni su duh i energija umetnika. Tretirajući svako svoje delo kao živo biće, umetnik gotovo mantrički dosledno pristupa stvaranju s istom voljom, istom svežinom i neiscrpnom snagom udahnjujući mu život. Oble, umirujuće konture prisutne u predstavama goluba i oštre, stroge ivice gotovo ljutih ptica u letu, zahtevaju od posmatrača da se konstantno kreće. On postaje učesnik i ima privilegiju da oseti stvaralački zanos, muku i trud koji su potrebni da se rodi jedno delo, umetnikovu predanost i istrajnost, i, napokon, zadovoljstvo što dela zaista žive.
Pored potrebe da skulptorsku formu načini lakom lišavajući je suvišnog i dajući joj mogućnost da se odvoji od tla, Risto Radmilović je u nju utkao sebe, svoj život i shvatanje života i ispunio je mirisom svoje postojbine, svojim traganjima, svojim sumnjama…
U skladu sa shvatanjem da je skulptura „zaustavljen pokret, zaustavljena ideja“, odnosno ovekovečeni početak komunikacije, Radmilović je svojim pticama otvorio prostore večnom, pobeđenom vremenu.
Ana Ivanović, Istoričar umetnosti
LEKSIKON CRNOGORSKIH UMJETNIKA
Udruženje likovnih umjetnika CG 1946/2001.
… Diskurzivno polje kojim se kreće Radmilovićev skulptorski izraz je veoma široko, tako da se u njegovim okvirima srijeće više idejnih i stilski koncipiranih sadržaja. Zapaženi je portretista, gdje u konačnom izrazu primjenjuje realistički pristup sa psihološkim sadržajem.
U slobodnijem pak pristupu definisanja antropomorfne forme, ljudske glave prije svega, nerijetko pribjegava i kubističkom strukturiranju planova i masa.
Posebnu grupaciju u njegovom opusu čine skulpture krajnje svedenog izraza primarnih masa, koje su finim proporcionisanjem i nagovještajem kretanja, najbliže idejama i čistoti govora Brankusijeve skulpture. U daljem slijedu razvoja, razrađivanjem slobodnog izraza, gdje je prisutna tek asocijativna veza sa svijetom vidljivih fenomena, Radmilovićeva skulptura se približava tretiranju apstraktnih formi i govoru simbola.
Ovaj dio opusa bilježi bivalentan odnos prema strukturi i sadržaju masa, te njihovom odnosu prema prostoru. Dok jedan segment ovog opusa ispoljava stremljenja ka krajnjoj jednostavnosti i sintezi strogih geometrijskih formi sa aplikovanim detaljima organske provenijencije, drugi pak segment manifestuje kompleksnije odnose prostora i agresivnih dinamičkih formi, u vidu geometriziranih oštrica i šiljaka.
Mada je evidentno da Radmilović sa uspjehom materijalizuje ideje u skoro svim klasičnim materijalima: drvetu, kamenu i bronzi, ipak, rad u aluminijumu mu se posebno izdvaja. Prirodni, suvi govor ovog materijala Radmilović artikuliše do vanrednih izražajnih svojstava.
Dragan Radovanović
