Poštovani posjetioci, Montenegrina objavljuje jedinicu “Crnogorsko-primorska mitropolija” iz Enciklopedije Jugoslavije Jugoslavenskog leksikografskog zavoda (drugo izdanje, tom treći, 1984), čiji je autor dr Danilo Radojević. Uz jedinicu objavljujemo i kraći tekst o odjecima koje je izazvala njena pojava 1984.godine.
Danilo Radojević rođen je u Mokrome, kraj Šavnika, 1932. godine. Filološki fakutet i magistraturu završio je u Beogradu, a na Sveučilištu u Zagrebu stekao je zvanje doktora humanističkih nauka. Do danas je objavio 18 monografskih publikacija, priredio 14 knjiga te nekoliko desetina studija, eseja i novinskih članaka.
Tekst o bogatom naučnom radu dr Danila Radojevića možete pročitati ako kliknete na sljedeći link: NAUČNI RAD
ODJECI NA POJAVU ENCIKLOPEDIJSKE JEDINICE
U drugom izdanju Enciklopedije Jugoslavije JLZ (Zagreb 1984), objavljena je jedinica “Crnogorsko-primorska mitropolija” autora dr Danila Radojevića (str. 148-150). Ova jedinica za crnogorsku istoriografiju ima značaj jer je njome, sažeto, povijest Crnogorske mitropolije rekonstruisana dokumentarno-kritičkim metodom što je doprinijelo promjeni pogleda na taj bitni dio crnogorske istorije.
Međutim, pojava ove jedinice izazvala je neuobičajeno veliki broj polemičkih napada koji su, od 1985, objavljivani u više listova u Srbiji, Crnoj Gori i drugim jugoslovenskim sredinama (“Vesnik”, organ Saveza udruženog pravoslavnog sveštenstva Jugoslavije, “NIN”, “Književne novine”, “Politika”, “Borba”, “Književna reč”, “Večernje novosti”, “Svet”, “Duga”, “Pravoslavlje”, “Glasnik”, službeni list Srpske pravoslavne crkve, “Sutra”, “Demokratski magazin”, “Pobjeda”, “Omladinski pokret”, “Ogledalo”, “Nikšićke novine”, “Danas”, i dr). Među autorima tih napisa su: B. Kovačević, M. Mišović, V. Đuretić, N. Ražnatović, R. B. Petrović, N. Rakočević, Lj. Durković-Jakšić, Amfilohije Radović i dr. To je bio povod za pojavu mnoštva starih i kreiranje novih falsifikata, a sve u funkciji osporavanja postojanja crnogorskog naroda, preko negiranja fakata o autokefalnosti CPC.
Srpski književnik Božidar Kovačević, autor prvog napada, koji je potpisao pseudonimom “Svevid” (“Vesnik”, februar 1985), nalazi da u pomenutoj jedinici ima “diskutabilnih mesta”, da je za autora jedinice pravoslavlje “raskolništvo”, ali je izostavio naznačiti na koje je mjesto mislio. On tvrdi da je za dodjelu autokefalije “nadležna Carigradska patrijaršija”, dok neki drugi autori to pravo daju Pećkoj patrijaršiji. B. Kovačević prividno nije izričit u negiranju autokefalije Crnogorske mitropolije, već to pitanje ostavlja u kondicionalnoj formi. Postupajući u skladu sa mišljenjem srpskog istoričara Ilariona Ruvarca, da se tek od knjaza Danila – zavođenja potpune svjetovne vlasti – može tretirati crnogorska državnost, Kovačević kaže da je i autokefalnost Crnogorske mitropolije moguća tek od tada. On na kraju zamjera redakciji Enciklopedije Jugoslavije što nije angažovala za pisanje te jedinice nekoga od autora Istorije Crne Gore, navodeći nekoliko imena, ali ne i Lj. Durkovića-Jakšića, autora pomenute jedinice u prvom izdanju EJ.
U naporu da negira činjenice iznijete u enciklopedijskoj jedinici “Crnogorsko-primorska mitropolija”, Ljubomir Durković-Jakšić je pokušavao da ospori konstataciju kanoniste episkopa Nikodima Milaša da je Crna Gora bila samostalna država u vrijeme ukidanja Pećke patrijaršije (1766), pa da se i zato Crnogorska mitropolija takođe smatrala (i ostala) samostalnom. Polazeći od formalnog međunarodnog priznanja crnogorskog suvereniteta, Durković piše da Crna Gora “nije bila samostalna sve do 1878”, što bi značilo da je bila nesamostalna kroz dugi period, dok je vodila odbrambene ratove. Iz toga stava izlazi zaključak da je knjaz Danilo bio na čelu nesamostalne države, da su mitropoliti Petar I i Petar II vladali nesamostalnom državom, pa i kralj Nikola prvih 18 godina, da su međunarodne komisije povlačile granice nesamostalne crnogorske države, i td. Da bi eliminisao, kao argumente, akta o ustrojstvu crnogorske crkve, Durković-Jakšić predstavlja Crnu Goru kao lični pośed kralja Nikole, pa pokušava unijeti sumnju da je Ustav Svetog Sinoda u Knjaževini Crnoj Gori i Ustav pravoslavnih konsistorija u Knjaževini Crnoj Gori pisao N. Milaš, sugerirajući da je to uradio sam kralj Nikola. Međutim, sačuvana je prepiska N. Milaša i naručioca, mitropolita Mitrofana Bana, o toku rada na tim aktima.
Autori tekstova čije je objavljivanje uslijedilo poslije Kovačevićevog napisa, većinom su bili crnogorskog porijekla. Oni su, kad je u pitanju autokefalija CPC, ponavljali šemu iz teksta Lj. Durkovića-Jakšića, da Crnogorska mitropolija nije ni od koga tražila autokefaliju, pa da je nije mogla ni dobiti, da nema tomosa od “majke crkve”, da nikad nije imala puni episkopat da bi mogla obavljati kanonsku hirotoniju svojih mitropolita, itd. Ti oponenti su najviše posvećivali pažnje negiranju crnogorskog naroda, ponavljajući tvrdnju da se radi o “dijelu” srpskog naroda, pa da je i u tome “dijelu” crkva morala biti “srpska” iako je ostvarivala “autonomni” status. Neki od autora tih polemičkih napisa, prateći velikosrpsku ideološku matricu, izvodili su zaključak da enciklopedijska jedinica “Crnogorsko-primorska mitropolija” predstavlja inicijativu za razbijanje “srpske” crkve.
Ponukana tim napadima, Centralna redakcija Enciklopedije Jugoslavije u Zagrebu sugerirala je Redakciji EJ za Crnu Goru da iskaže svoj stav o naučnoj zasnovanosti pomenute jedinice, pa je Redakcija zaključila, u martu 1985, da ne postoji ni jedan ozbiljan razlog za izjašnjavanje o (objavljenom) tekstu “Crnogorsko-primorska mitropolija”, te da negativno pisanje jednog broja listova ne može biti povod za razgovor o tome, kao ni o drugim enciklopedijskim tekstovima, jer je Redakcija sudjelovala tokom njihove izrade i usvajanja.
Do objavljivanja enciklopedijske jedinice “Crnogorsko-primorska mitropolija” u drugom izdanju Enciklopedije Jugoslavije, o toj temi se šućelo i niko se njome kritički nije bavio. Od tog trenutka počeo je proces otkrivanja našoj javnosti činjenica o povijesnom putu Cetinjske mitropolije, njenom okretanju interesima crnogorskog naroda i sticanju autokefalnog položaja, paralelno sa afirmacijom države, od 18. vijeka. Te je činjenice prihvatilo nekoliko autora koji su docnije objavljivali svoje radove. Početkom devedesetih godina dvadesetog vijeka ta nova saznanja dovela su i do ideje o obnovi autokefalne Crnogorske pravoslavne crkve.
KLIKNITE NA POČETNU STRANU KAKO BI OTVORILI
KOMPLETAN SADRŽAJ ENCIKLOPEDIJSKE JEDINICE
