Priredio: Gordan Stojović
DRAGI PRIJATELJI, dijelimo s vama emotivno pismo koje je Osvaldo “Tito” Buzzo napisao svom đedu, nezaboravnom Učitelju DON HUANU VELIMIROVIĆU (JUAN VELIMIROVICH)
Dragi đed Huan,
Tvoja je priča slična je mnogima,… .. mnogi su Huani došli u ovaj grad!Čarobni vjetar te je donio tu, a ti si kao dobar učitelj uvijek bio ponosan na kulturu koju si sa sobom donio u tvom koferu. Stigao si na urugvajsku obalu s nadom da ćeš naći obećanu zemlju “tamo gdje će biti mira i rada”, ali si svom onom boli ogromnog mora koje si ostavio iza tebe. Od nekoga si čuo da tamo, još južnije ima Jugoslavena i posla, pa si opet spakovao svoj kofer, lagan kao i pri tvom prvom putovanju i došao na jug ovog Santa Fe-a, gdje si mogao osjetiti toplinu tvog jezika, čak i ako je to bilo samo dva puta dnevno. Kao vozač traktora zaradio si svoju prvu platu i počeo besplatno podučavati ljude na selu čitanju i pisanju. Želio si da imaš sopstvenu školu, a dugo si vremena provodio među kukuruzom, pšenicom, stabljikama lana, što je donosilo samo sve više i više siromaštva.
Danas sam imao potrebu da ponovo razgovaram s tobom, jer su ti krajolici tvoje zemljopisne duše i u mojoj duši, iako ponekad prođu neopaženo, i siguran sam da je tvoja avantura imala nešto dječje u sebi, pa i mene zato više zanimaju tvoji veliki sivi brkovi, bol tvog progonstva nego datum kada si stigao., više me zanima tvoja riječ, nego tačan naziv broda za žitarice kojim si došao …………… Provodio si dane i dane čekajući vijesti o tvojoj porodici koje su iz dana u dan bile sve oskudnije i rijeđe, stalno si pricao o tvojoj zemlji tražeći napuštena lica, na svakom novom parcetu zemlje.
Iscrpljujući tu usamljenost, odlučio si se vjenčati s još jednim istočnim vjetrom: EMILIA, ta suputnica s kojom si djelio devetoro djece, a koja je još danas u svojoj devedeset četvrtoj godini ovdje, kraj mene, i dalje mi donoseći tvoje fotografije i tvoje boje.
Iako joj ti to nisi ni predložio, baš ti je ona pomogla da osnuješ svoju malu privatnu školu u kojoj si bio i učitelj, i vratar i direktor, sa samo jednom učionicom, u iznajmljenoj kući u kojoj si živio sa svojom porodicom, tačno tamo na dnu sela, preko puta Bolnice.
Godinama sam te gledao kako mijenjaš vrećice s krompirom i praviš sve vrste trampi zarad obrazovanja onih koji nisu voljeli učiti ili nisu mogli: ……… ali imao si Tvoju školu!
Još ti je bilo preostalo da revaliduješ diplomu učitelja koju si sa sobom donio iz Evrope.
Nakon devet sati ispitivanja, ostvario si i taj cilj, položivši taj ispit, nezaboravan za tebe, ali još više za mene i moje dječačko divljenje. A onda je trebalo službeno registrovati školu, s fiksnom platom i budžetom, čime si se penjao jedan po jedan, na stepenice dostojanstva za koje si toliko radio.
Napokon si uspio da te autoriteti saslušaju; dodjelili su ti jednu učiteljicu, još jednu od onih ptica sanjalica poput tebe. Tada ste postao direktor i počeo si primati platu, stigao je socijalni rad i predmeti Ministarstva koji su, iako kovanice, bili Svjetlo i kreda, bilježnice i velika radost svima.
U mnogim popodnevnim satima, ja bih sjedao na začelje tvog razreda, s ponosom koji sam osjećao zato što je “moj djed”, učitelj i direktor onih dječaka starijih od mene. Ja sam, međutim, morao ići u drugu, ekonomsku, školu, koja je bila na pola bloka od moje kuće.
Takođe se sjećam i onih dana kad bih te ugledao kako plačeš sjedeći na krevetu, s pismima u ruci, ne shvaćajući da su to zapravo bile vijest o smrti tvojih voljenih, koje su ti pristizale.
Kažem svojoj djeci da si ste se ti i ona borili za život u jednoj prostoriji, jer ste u drugoj imali Tvoju školu,, da sam u tvojoj kući naučio što je pumpa za izvlačenje vode, kao i to da sam tu pio čaj mate uz hljeb noću, da si živio bez hladnjaka, hladeći piće za zabavu na ledenim šipkama,… ..: ali “IMAO SI TVOJU ŠKOLU ”.
Ti si, za ljude iz sela, bio “austrijski učitelj”, onaj sa smeđim ogrtačem i presvlakom, koji je svakog dana igrao loto, 40 godina ponavljajući istu lutrijsku kombinaciju 25719, da bi se vratio u Jugoslaviju, broj koji nikad ne možemo napustiti.
I danas prolazeći ulicama, sretam ljude koje ja ne poznajem ali koji mi zahvaljuju zbog tebe, to su oni koji su od tebe dobili prvo oružje za život.
Vidio sam te tužnog, kako vodiš tešku bitku za konačno penzionisanje, već sa slabim nogama, bezbroj si puta otputovao i napisao stotine pisama kako bi dobio priznanje za svojih 50 godina prosvetnog rada u Argentini.
Ali dosjei bi se zaglavljivali i, svaki bi se put iznova, pojavljivale se sve veće birokratske poteškoće, narvno, ko bi se brinuo o tome da ti se žuri!
Mislim da je bolest koja te je odvela, odnijela prije bol nego starca.
Htio si se vratiti a pozvan si bio ovdje na bol sa pet jezika, pet ureda i pet odbačenih iluzija.
Sve si ostavio ovdje, u ovaj grad, a udaljenost povećava slike.
Priložio si srce onome što je izgubljeno, pokušao si nadomjestiti ljubav … ali to nije bilo dovoljno i nismo imali načina da ispunimo te praznine.
Zbog okrutne ironije u ovoj zemlji, nije ti dopuštenoda odeš u penziju dok je sa druge strane baba Emilija ostala sa penzijom i razočarenjem.
Djed Huane Velimirovichu,: oduvijek si me sanjao kako ostavljam baklju na tvoje povratke prinove:
Kako sam malo iskoristio tvoje poruke! To je zato što smo bili u raskoraku s vremenom, a ja još uvijek ništa nisam znao o ovom teškom bremenu življenja.
Objasnio si mi kolika je vrijednost knjiga i nematerijalnog oružja koje kultura daje…. Da samo obrazovanje čini čovjeka slobodnim!
A sve o onom … tvom čuvenom porodičnom stablu koje je započelo 1606. u jednom crnogorskom plemenu.
Razumijevši istoriju bez zaboravljanja, ovaj tvoj prvi unuk uvijek će biti s tobom; iako nisam imao lijeka za tvoju bol izostanaka, donosim ti sada samo “olakšanje” kad ti kažem da su neka tvoja sjemena klijala u mojoj duši i da se danas mnogi stanovnici ovoga grada sjećaju tebe kao “njihovog učitelja”.
U nekim od ovih prošlih godina unutarnjeg izgnanstva uzrokovanog životom, bio sam u stanju duboko shvatiti tvoj tužni pogled i tvoju čvrstinu.
Gledajući mnoge naše sunarodnjake koji su morali napustiti zemlju, čuo sam tvoj nostalgičan glas u njima kao i uvijek.
Mnogo je Huana koji su otišli, koji odlaze ili pate, ali usprkos svemu preživljavaju i nastavljaju se odupirati u svom pokušaju da žive.
Ostaje mi samo da ti zahvalim na svemu i da se vidimo u nadolazećoj borbi …Osvaldo Buzzo Velimirovich.
Texto original:
QUERIDOS AMIGOS, compartimos con ustedes una emotiva carta escrita por Osvaldo “Tito”Buzzo a su abuelo, el inolvidable Maestro DON JUAN VELIMIROVICH.
Querido abuelo Juan:
Tu historia fue la de muchos,…..¡ muchos Juanes que llegaron a este pueblo!
A vos te trajo un viento mágico, y como buen maestro siempre estuviste orgulloso de la cultura que venía en tus valijas.
Llegaste a las costas uruguayas con la ilusión de encontrar la tierra prometida” donde hubiera Paz y Trabajo”, pero con todo el dolor del mar a tus espaldas.
Alguien dio una señal que más al sur había yugoeslavos y algo de trabajo, entonces otra vez armaste tu valija, tan liviana como en el primer viaje y llegaste al sur de esta Santa Fe, donde pudiste sentir el calorcito de tu idioma, aunque fuese dos veces por día.
Como apuntador de las máquinas trilladoras tuviste tu primer pago, y comenzaste a enseñar a leer y a escribir gratis en el campo.
Querías tener tu escuela y solías pasar largas jornadas entre maíz, trigo, parvas de lino, que sólo traían pobreza y más pobreza.
Hoy necesitaba volver a hablarte , porque los paisajes de tu geografía están en mi alma, aunque a veces, pasen inadvertidos., y estoy seguro que aquella tu aventura, tenía algo de niño, por eso me interesan más tus grandes bigotes grises, el dolor de tu exilio más que la fecha en que llegaste., más tu palabra, que el nombre exacto del barco cerealero que te trajo…………… Pasabas los días esperando noticias de tu familia que cada vez eran más espaciadas, hablabas permanentemente de tu país y buscabas los rostros abandonados allá. en cada nuevo pedazo de tierra.
Agotando esa soledad, decidiste casarte con otro viento del este: EMILIA, esta compañera de los nueve hijos, que todavía hoy a los noventa y cuatro años y aquí a mi lado continúa trayendo fotos y colores tuyos.
Sin proponérselo ella te ayudó a fundar tu pequeña escuela PARTICULAR, donde fuiste maestro, portero y Director con sòlo un aula, en la casa alquilada para vivir con tu familia, justo en el fondo del pueblo.,frente al Hospital.
Te he visto durante años cambiar bolsas de papa y hacer todo tipo de trueque por la educación de aquellos que no les gustaba mucho aprender, o no podían:……… ¡pero tenías Tu escuela!
Aún te faltaba revalidar el título de maestro que traías de Europa.
Después de nueve horas de evaluación, también lograste ese objetivo., dando aquel examen inolvidable para vos, pero mucho más para mi admiración infantil.
Te faltaba entonces oficializar la escuela, con sueldo fijo y presupuesto, escalando así uno a uno los peldaños de la dignidad que tanto reclamabas.
Finalmente lograste que que el gobierno te escuchara; designaron una maestra, otro pájaro soñador como vos .Entonces fuiste el Director y comenzaste a cobrar sueldo,llegó la Obra Social, y las partidas del Ministerio,que,aunque monedas, fueron Luz y tizas, cuadernos y una gran alegría para todos.
Son muchas las tardecitas en que vuelvo a sentarme en el fondo de tu clase, con el orgullo que me daba que “Mi abuelo” era el maestro y director de aquellos chicos más grandes que yo.
A mí me había tocado ir a la otra escuela, la Fiscal, a media cuadra de mi casa.
También recuerdo las veces que te vi llorando sentado en la cama, con cartas en la mano, sin entender que eran noticias sobre la muerte de tus seres queridos.
Les cuento a mis hijos que vos y ella pelearon la vida en una sola pieza porque en la otra tenias ……..Tu Escuela , . que en tu casa conocí lo que era una bomba para sacar agua, como también cenar mate cocido con pan por las noches, que vivías sin heladera, enfriando la bebida para las fiestas con barras de hielo,….. :pero “TENIAS TU ESCUELA”.
Eras para el pueblo el “ Maestro Austríaco”,aquel de manta y sobretodo marrón, que todos lo días jugaba a la quiniela y siguió por cuarenta años el billete de lotería número 25719 ,para volver a Yugoslavia,número que nunca pudimos abandonar.
Todavía hoy,encuentro gente que no conozco que me dan las gracias por vos, son aquellos que recibieron las primeras armas para vivir.
Te vi triste, librar una dura batalla por lograr finalmente la jubilación, ya con las piernas débiles, hiciste innumerables viajes y escribiste cientos de cartas para tener el reconocimiento a tus 50 años de docencia en Argentina,.
Pero los expedientes se trababan y cada vez aparecían más dificultades burocráticas,¡claro,a quién le importaría tu apuro!.
Creo que la enfermedad que te llevó, arrastro más a una pena que a un anciano.
Querías volver y fuiste aquí convocado al dolor con cinco idiomas, cinco oficios y cinco ilusiones deshechas.
Entregaste todo acá, en este pueblo y la distancia agiganta las imágenes.
Resignaste tu corazón a lo perdido, intentaste sustituir afectos…. pero no alcanzo y no tuvimos forma de llenar esos vacíos .
Por una cruel ironía de este país no te dejaron siquiera recibir tu jubilación, y a la abuela Emilia le quedó sólo una pensión y la resignación.
Abuelo Juan Velimirovich,: siempre me soñaste depositario de tu antorcha de regresos y fábulas:
¡Qué poco pude aprovechar tus mensajes! Es que andábamos a destiempo y yo aún no sabía nada de este duro oficio de vivir.
Me explicabas el valor de los libros y el arma intangible que da la cultura…. ¡Que sólo la educación hace libre al hombre!
Y de aquel….tu famoso árbol genealógico que arrancaba en 1606 en una tribu de Montenegro.
Comprendiendo la historia sin olvidos, este tu primer nieto estará siempre con vos, aunque no tuve remedio para tu dolor de ausencias, sólo te traigo ahora el “alivio “de decirte que alguna de tus semillas ha germinado en mi alma y que hoy muchos habitantes de este pueblo te recuerdan como” “su maestro”.
En algunos de estos años pasados de destierro interior que nos provoca la vida, pude entender profundamente tu mirada triste y tu dureza,.
Viendo a muchos de nuestros compatriotas que debieron partir del país escuché en ellos tu voz nostalgiosa como siempre.
Son muchos los Juanes que se fueron, que se van o que se quiebran, pero a pesar de todo sobreviven y continúan resistiendo en esta apuesta a vivir.
Sólo me resta decirte gracias por todo y nos veremos en un próximo combate…
Autor: Osvaldo Buzzo.
Fotos: Máximo Paz
Be the first to comment